Paylaş
Giriş:
153 Ticari mallar hesabı, ticari mallarda artış ve azalışa neden olan işlemlerin muhasebeleştirilmesinde kullanılan bir hesaptır. Ticari mallar hesabı bir varlık hesabıdır. Bu varlık hesabının diğer hesaplarla ilişkisinin bir denetçi gözü ile muhasebe bilgisi olmayanların bile anlayabileceği şekilde irdelenmesi makalemizin konusunu oluşturacaktır.
Tıp ilminde çekap ne ise muhasebe ve denetim işi ile uğraşanlarda ise aynı durum mizan için geçerlidir. Hemen belirtelim ki tıpkı insanlar için olduğu gibi firmalar da bire bir özdeş olmadığından her zaman aynı sonuçlar ile karşılaşılacağı anlamı çıkmamaktadır. Burada verilen bilgilerin ve ulaşılacak sonuçların her işletme için doğru olamayacağı, sadece okuyuculara konu hakkında fikir vereceği unutulmamalıdır.
Ticari Mallar Hesabı Tanımı:
Öğretide mamul ve hizmet üretimi dışında kalan, herhangi bir işleme tabi tutulmadan, herhangi bir değişikliğe uğramadan doğrudan satılmak amacı ile işletmeye alınan ticari mallar ve benzeri kalemleri ihtiva eden hesaba 153 Ticari mallar hesabı verilmektedir.
Bu hesap ticari faaliyet kapsamında, ticari malların satın alınması, bu malların bedelleri için borçlanılması, çek ve senet keşide edilmesi, çek ve senet ciro edilmesi, iade edilmesi, hurdaya çıkartılması, değer düşüklüğü tespit edilmesi, personele ayni ücret olarak verilmesi gibi işlemlerde bağlantılı bir hesap olarak kullanılmaktadır. Bu hesap aktif karakterli bir hesap olup sıfır ve borç kalanı vermektedir.
Ticari Mallar Hesabının Diğer Hesaplarla İşleyişi:
Ticari mallar hesabının doğrudan bağlantılı olduğu hesaplar ile karşılıklı işleyişleri aşağıdaki tablolar yardımıyla gösterilmiştir
Hesaba Yapılan Borç Kaydı İşlemleri:
……………………………………………. / ………………………………………….
153 Ticari Mallar Hesabı…………………..XX
100 Kasa Hesabı………………………………….XX
101 Alınan Çekler Hesabı………………………XX
102 Bankalar Hesabı…………………………….XX
103 Verlilen Çek ve Ödeme Emirleri……….XX
150 İlk Madde Malzeme …………………………XX (Satılınca)
320 Satıcılar………………………………………….XX
321 Borç Senetleri…………………………………..XX
331 Ortaklara Borçlar………………………………XX(Ödeme Ortak Tarafından Yapılırsa)
…………………………………………………………………………………………………………
Hesaba Yapılan Alacak Kaydı İşlemleri:
……………………………….. / ……………………………………………………………….
100 Kasa Hesabı………………………………….XX (Alıştan İade)
101 Alınan Çekler Hesabı…………………….. XX (Alıştan İade)
102 Bankalar Hesabı…………………………… XX (Alıştan İade)
103 Verlilen Çek ve Ödeme emirleri……….XX (Alıştan İade)
150 İlk Madde Malzeme ……………………..…XX(Üretimde Kullanılınca)
320 Satıcılar…………………………………………XX (Alıştan İade)
321 Borç Senetleri…………………………………XX (Alıştan İade)
621 Satılan Ticari Mallar Maliyeti …….……XX……(Satış)
153 Ticari Mallar Hesabı…………………………..XX
………………………………………………………………………………………………
153 Ticari Mallar Hesabı için çapraz denetim yapabilecek hesaplar ve işleyişleri artış ve azalış şeklinde aşağıdaki tablo yardımıyla gösterilmiştir.
| KOD | İşlem Gören Hesap | Bağlantılı Hesap İşleyişleri | |
| 153 | Ticari Mallar Borç Bakiyesi Artışı | ⇑ | Kasa Azalış, Alınan Çekler Hesabı Azalışı, Bankalar Hesabı Azalışı, Verilen Çekler Ve Ödeme Emirleri Artışı, İlk Madde Ve Malzeme Hesabı Azalışı, Satıcılar Hesabı Artışı, Borç Senetleri Hesabı Artışı, Ortaklara Borçlar Hesabı Artışı |
| 153 | Ticari Mallar Borç Bakiyesi Azalışı | ⇓ | Kasa Hesabı Artışı, Alınan Çekler Hesabı Artışı, Bankalar Hesabı Artışı, Verilen Çekler Ve Ödeme Emirleri Azalışı, İlk Madde Ve Malzeme Artışı, Satıcılar Hesabı Azalışı, Borç Senetleri Hesabı Azalışı, Ortaklara Borçlar Azalışı, Satılan Ticari Malın Maliyeti Hesabı Artışı |
Mizan Okuma Açısından Ticari Mallar Hesabı:
Aşağıdaki örnekte yer verilen işletmeye ait mizanın ticari mallar hesabı aşağıdaki şekildedir.
| HESAP KODU | AÇIKLAMA | BORÇ | ALACAK | BAK. BORÇ | BAK. ALACAK |
| 153 | TİCARİ MALLAR | 44.349.687,39 | 197.742,80 | 44.151.944,59 | |
| 153.01 | TİCARİ MALLAR | 44.349.687,39 | 197.742,80 | 44.151.944,59 | |
Görüleceği üzere denetime konu olan mizanın ilk değerlerinde İşletmenin stoklarında, 44.151.944,59 TL tutarında ticari mal olduğu görünmektedir. Bir vergi denetçisi, bu kayıt üzerinden, işletme nezdinde bir yoklama düzenletip fiili stokları tespit ettirebilir veya inceleme tutanağına malların yarısının satılıp belgesinin düzenlenmediğine ilişkin bir ifade yazarak tarhiyat yapabilir.
Ancak işletmeler 620 ve 621 Satılan Ticari Mallar Maliyeti muhasebe tekniğinde aralıklı üç ayda bir veya sürekli her satış başına kayıt düşülerek ticari mallar hesabı alacak bakiyesinden düşülmesi gerekmektedir. Mizanda 620 hesap grubuna ait bir kayıt yok ise işletmeye ait aynı dönemi ihtiva eden geçici vergi beyannamesini, isteyip gelir tablosundaki satış hesaplarına bakılarak, görülen rakamı ticari kar oranından arındırarak, ticari mallar hesabından çıkarıldığında, kalan bakiye bize ticari mallar hesabının borç bakiyesini verecektir.
Mizan okunur ve değerlendirilirken, mutlaka beyannameler ile birlikte çek edilmeli, beyanname ekindeki gelir tablosu kalemleri ile değerlendirilmelidir. Bir fark bulmuş olsak da acele edilmemeli, olayın sebepleri ve mahiyeti iyi araştırmalıdır.
